بهداشت محیط دندانپزشکی

بدون شک رعایت بهداشت در محیط دندان پزشکی، امری واجب بوده که هر گونه سهل انگاری و عدم رعایت اصول بهداشتی تبعات غیرقابل جبرانی را به همراه دارد. بیماری هایی چون هپاتیت، ایدز و سایر بیماری های عفونی در سالهای اخیر باعث افزایش توجه کنترل عفونت در دندانپزشکی گردیده است. از آنجایی که در کادر دندانپزشکی امکان انتقال عفونت توسط بزاق و خون جدی است، عدم رعایت بهداشت در مطب و مراکز دندان پزشکی، دندانپزشک و بیماران وی را در گروه های در معرض خطر قرار می دهد. تنها راه سلامتی این دسته افراد، رعایت اصول پیشگیری و بهداشت حرفه ای در کل مجموعه است.

برنامه های کنترل رعایت اصول بهداشتی در مجموعه دندانپزشکی من شامل موارد زیر است:

· شستشوی صحیح دستها

· استفاده از وسایل محافظ شخصی ( شامل دستکش ، ماسک ، عینک و ... ) ایمن سازی

· کاربرد صحیح و ایمن وسایل تیز و برنده

· استفاده صحیح از روشهای استریل سازی ( خشک و مرطوب )

·  ضد عفونیو دفع صحیح زباله‌های تولید شده در اعمال دندانپزشکی

• درمان تمامی بیمارانی که به نحوی از پتانسیل انتقال بیماریهای عفونی مخاطره آمیز برخوردارند.
• حفاظت از بیماران و پرسنل در مقابل انتقال عفونت و عواقب ناشی از آن.

بهترین و موثرترین بازرسی برای مکانهایی که اعمال دندانپزشکی تخصصی و دندان پزشکی اطفال در آنجا انجام می‌شود، توسط خود مردم و مراجعین است.

لوازمی که در دندان  پزشکی مورد استفاده قرار میگیرند، عبارتند از:

· دستگاه‌های جراحی، توربین‌ها، میکروموتورها، پروژکتورها، ساکشن‌ها، صندلی دندانپزشکی، دستگاه اشعه ایکس، قفسه‌ها و گنجه‌های مخصوص نگهداری وسایل

· ابزارهای کوچک مانند انواع فرزها و فایل‌ها و وسایل مورد استفاده در پالیش و... 

· محصولات داروئی و شیمیائی.

با توجه به لوازم و مواد مورد استفاده و همچنین نحوه کار دندانپزشکان در مجموعه دندان پزشکی من، خطراتی  که پزشکان و مراجعین را تهدید میکند.خطرات عبارتند از:

·  اثرات ناشی از تماس با اشعه X به‌دلیل استفاده از دستگاه عکسبرداری (اختلالات خونی، ضایعات انگشتان و ...)

·  حساسیت پوستی، آلرژی و مسمومیت در اثر تماس با مواد مختلف مورد استفاده از جمله جیوه و همچنین احتمال ابتلا به آسم شغلی در اثر تماس با موادی چون متیل متاکریلیت.

·  کاهش بینائی و سردرد و خستگی زودرس در صورت ناکافی بودن نور و یا نورپردازی نامناسب.

·  عوارض عضلانی اسکلتی نظیر کمردرد، آرتروز گردن، ناراحتی کتف و... به‌دلیل طرز نشستن غلط و استفاده از صندلی نامناسب.

·  آلودگی میکروبی به‌دلیل پاشیدن مایع دهان بیمار به چشم و صورت دندانپزشک.

·  اختلالات روانی به‌دلیل افزایش ساعات کار.

·  افت شنوائی و عوارض ناشی از صدای دستگاه‌ها.

·  بریدگی، خراشیدگی بر اثر ابزارهای کوچک و نوک تیز و احتمال عفونت مانند خطر ابتلا به بیماری ایدز و هپاتیت.

راه های پیشگیری از وقوع این خطرات در محیط دندانپزشکی تخصصی در مجموعه دندان پزشکی من:

· رعایت فاصله مناسب از دستگاه رادیوگرافی دندان، نگهداری صفحه رادیوگرافی توسط بیمار در محل مورد نظر و حذف منابع ثانویه اشعه با قرار دادن پروتزهای مخصوص در دهان به‌منظور حذف خطرات اشعه.

· استفاده از توربین‌ها و فرزهای مناسب و استاندارد و با صدای کم، جهت پیشگیری از افت شنوائی.

· استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب (عینک، ماسک، دستکش و روپوش) برای جلوگیری از آلودگی چشم، بینی، دهان و پوست با خون بیمار و مواد مضر.

· تنظیم اصولی ساعات کار و اجتناب از خستگی زیاد.

· استفاده از وسایل طراحی شده با اصول ارگونومیکی جهت کاهش عوارض عضلانی، اسکلتی (صندلی و یونیت مناسب، استراحت‌های کوتاه‌مدت در بین ساعات کار و انجام ورزش‌های مناسب نظیر دوچرخه سواری، شنا و پیاده‌روی ( حداقل ۳-۵ روز در هفته و هر روز ۳۰ دقیقه)

· استفاده از سیستم تهویه موضعی در تمام شعبات مجموعه دندان پزشکی من

· واکسیناسیون علیه هپاتیت B برای دندانپزشکان مجموعه دندان پزشکی من و دانشجویان دندانپزشکی، بهداشت‌کار دهان و دندان و تمامی افرادی که امکان مواجهه شغلی با خون یا دیگر مایعات بدن را دارند.

از آنجائی که منظور از کنترل عفونت در دندانپزشکی، جلوگیری از انتقال عفونت از بیمار به دندانپزشک، از دندانپزشک به بیمار و از بیماری به بیمار دیگر است باید اصول ضدعفونی و استریل کردن وسایل و ابزارهای دندانپزشکی کاملاً رعایت شود.

با توجه به اهمیت کنترل عفونت در مراکز دندانپزشکی من به‌طور مختصر به مواردی از گندزدائی و استریل کردن وسایل و تجهیزات دندانپزشکی مجموعه دندان پزشکی من اشاره میکنیم:

وسایل و تجهیزات حساس:

ابزارهای جراحی و دیگر ابزارهائی که وارد بافت نرم دهان، استخوان یا دندان می‌شوند (تیغ جراحی، فورسپس، فرز، قلم جرم‌گیری و...) باید پس از استفاده استریل شوند.

 وسایل و تجهیزات نیمه حساس:

 ابزارهائی مانند آئینه معاینه و کندانسوز آمالگام که وارد بافت نرم نمی‌شوند ولی با مخاط دهان تماس پیدا می‌کنند باید پس از استفاده استریل شوند یا اگر نشود استریل کرد نخست پاکیزه و سپس با مواد گندزدا کننده سطح بالا HLD (high-level disinfectant)  مانند گلوتارآلدئید و یا پرکسید هیدروژن گندزدائی شوند.

 وسایل و تجهیزات غیرحساس:

وسائل پزشکی و ابزارهائی همچون مخروط سر وسیله عکسبرداری که تنها با پوست سالم تماس می‌یابد، پاکیزه و ضدعفونی کردن با ضدعفونی ‌کننده‌های سطح پائین یا سطح میانی مانند الکل ۷۰% کافی است.

انواع استریل کردن تجهیزات دندان پزشکی تخصصی در مجموعه دندان پزشکی من:

· سترون سازی یا استریلیزاسیون

(حذف یا نابودی کامل تمام انواع میکروب‌ها (که شامل اسپور باکتری‌ها نیز می‌شود) طی فرآیند فیزیکی یا شیمیائی)

· سترون کردن با بخار (اتوکلاو)

(استفاده از بخار و حرارت با روش اتوکلاو بهترین روش استریلیزاسیون وسایل پزشکی است که باید دوباره مورد استفاده قرار گیرد. اتوکلاو پس از آن که حرارتش به ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد (۲۵۰ درجه فارنهایت) رسید و فشارش معادل یک اتمسفر (۱۵ پوند فشار بر اینچ) شد حداقل باید به مدت ۲۰ دقیقه برای وسایل فشرده نشده و ۳۰ دقیقه برای وسایل فشرده شده کار کند تا بتوان از استریلیزاسیون وسایل مطمئن شد.)

· استریلیزاسیون با دستگاه فور

(برای استریلیزاسیون وسایل با دستگاه فور باید درجه حرارت دستگاه، روی ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد در مدت ۱ ساعت و با درجه حرارت ۱۶۰ درجه سانتی‌گراد در مدت ۲ ساعت تنظیم شود.)

· مواد ضدعفونی کننده

۱. گلوتارآلدئید

۲. هیدروژن پراکسید 

۳. الکل ها

۴. هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) 

۵. ...

مواد ضدعفونی کننده:

در هنگام استفاده از مواد ضدعفونی کننده باید توجه داشت که از چه ماده ای برای چه سطحی استفاده کنیم تا هم سطح مورد نظر را پاکیزه کرده و هم به سطح آسیبی نرساند.همچنین اثربخشی بسیاری از ضدعفونی کننده‌ها با مواد چرک (خون، بزاق، مواد پروتئینی دیگر) موجود روی سطوح کاهش می‌یابد بنابراین پاکیزه کردن و شستشوی سطح مورد نظر، پیش از استفاده از ضدعفونی کننده‌ها، ضروری است.